Osuwiska
Polska, a zwłaszcza jej południowa część, jest szczególnie narażona na występowanie osuwisk. Najbardziej predysponowanym rejonem do powstawania tego typu zjawisk są Karpaty, czemu sprzyja charakter rzeźby terenu oraz budowa geologiczna. W ramach trwającego od 2006 roku programu o nazwie System Osłony Przeciw Osuwiskowej (SOPO) na terenie Karpat szczegółowo zinwentaryzowano już blisko 58 000 osuwisk, a ich liczba według szacunków może przekroczyć nawet 100 000.
Poza obszarem Karpat ruchy masowe występują głównie na zboczach większych dolin rzecznych (przede wszystkim doliny Wisły), wzdłuż klifowego wybrzeża Bałtyku oraz w obszarach pokrytych miąższymi pokrywami lessów. Ponadto wprowadzenie nowoczesnych nowych metod badawczych pozwoliło na stwierdzenie wielokrotnie większej liczby osuwisk w Sudetach niż dotychczas przyjmowano. (Wójcik A., 2016)
Przykładem okresu w którym doszło do powstania osuwisk może być rok 2010 w którym występowanie wielotygodniowych opadów doprowadziło do uaktywnienia na terenie naszego kraju ogromnej ich liczby. W ich wyniku doszło do uszkodzeń lub całkowitych zniszczeń wielu obiektów budowlanych jak również infrastruktury drogowej, wodociągowej czy też telekomunikacyjnej.
Powierzchniowym ruchami masowymi nazywamy przemieszczenie się mas skalnych, ziemnych lub zwietrzelinowych pod wpływem siły ciężkości. Ruchy te mogą być powolne lub zachodzić z bardzo dużą prędkością; szczególnie te ostatnie mają niekiedy katastrofalne skutki.
Osuwiskiem nazywamy przemieszczenie mas gruntu wzdłuż powierzchni poślizgu. Powierzchnia poślizgu może przebiegać w gruncie jednorodnym bądź niejednorodnym, z tego względu każde osuwisko wymaga indywidualnych badań geologicznych celem jej rozpoznana.
Występowanie na danym terenie rejonów osuwiskowych w znacznym stopniu ogranicza możliwość jego zabudowy lub wymusza stosowanie kosztownych zabezpieczeń.
Dla lepszego zobrazowana poniżej zostały przedstawione schematyczne rysunki obrazujące idee zachodzenia poszczególnych ruchów.
(opracowanie własne na podstawie http://pubs.usg.gov/fs/2004/3072/pdf/fs2004-3072.pdf).
Do zaburzenia równowagi stoku może prowadzić wiele czynników. Zostały one podzielone na czynniki pasywne oraz czynniki aktywne. Przemieszczenia zachodzą wtedy, gdy siły dążące do osunięcia się stoku są większe niż siły stabilizujące.
Czynniki pasywne:
Głównym czynnikiem biernym który przyczynia się do powstania ruchów masowych jest morfologia i nachylenia zboczy. Duży kąt nachylenia zboczy również w dużym stopniu może przyczynić się do powstania osuwisk.
Przyczyną zachodzenia ruchów osuwiskowych jest litologia podłoża, związana
z występowaniem utworów które są podatne na obniżenie wartości parametrów wytrzymałościowych w wyniku wzrostu wilgotności. Dla dużej części osuwisk Karpackich, gdzie w podłożu występują na przemian ległe dobrze przepuszczalne warstwy piaskowca oraz bardzo słabo przepuszczalne warstwy iłów i iłołupków. W przypadku nawodnienia warstw piaskowca może dojść do uplastycznienia gruntów ilastych, i pogorszenia ich właściwości fizykomechanicznych prowadząc do powstania osuwisk.
Warunki tektoniczne powstawania osuwisk są związane z różnego rodzaju nasunięciami, nieciągłościami warstw oraz powstałymi uskokami i spękaniami których kierunek jest zgodny z kierunkiem nachylenia zbocza. Spękania ponadto mogą powodować uprzywilejowane ścieżki migracji wody wgłęb utworów.
Czynniki aktywne:
Czynniki aktywne można natomiast podzielić na czynniki naturalne oraz antropogeniczne. Duża część czynników naturalnych jest bezpośrednio związana z działalnością wody wywołaną długotrwałymi opadami deszczu. Jednym z czynników skutkujących utratą stateczności jest nasiąknięcie gruntu na skutek infiltrującej wody opadowej co może powodować pęcznienie a tym samym zmniejszanie sił tarcia oraz spójności gruntów. Często spotykanym czynnikiem aktywnym jest siła wyporu wody oraz ciśnienie spływowe w obrębie zbocza, które to zjawiska powstają podczas nagłego podwyższenia poziomu wody powierzchniowej.
Wzrost poziomu wód gruntowych w obrębie stoku również może przyczyniać się także do powstawania osuwisk poprzez napór od dołu na nieprzepuszczalne warstwy gruntowe w wyniku którego może dojść do utraty stateczności w dolnych częściach stoków bądź skarp.
